Prev. Het maken van een naamgenealogie Next

Dit artikel is ook verschenen in PRO-GEN-eralia en VVF Genealogie & Computer.

Het maken van een naamgenealogie (Frans Manche, Amersfoort)

Het probleem
Enige tijd geleden hield ik een lezing over de keuze van een genealogieprogramma. Eén van de toehoorders had PRO-GEN aangeschaft, maar was erg teleurgesteld omdat het niet goed zou werken. Het probleem was dat bij het uitvoeren van een genealogie het programma de kinderen van een ongehuwde moeder en hun nakomelingen niet weergeeft. Hij vond dat een fout "want die hebben toch de naam van de moeder en dus dezelfde naam als de stamvader".
Er is hier sprake van twee misvattingen.
Ten eerste is het niet zo dat de kinderen van een ongehuwde moeder in alle gevallen de naam van de ongehuwde moeder krijgen. Als een man - al of niet de natuurlijke vader zijnde - het kind erkent, dan kan het de naam van die man krijgen.
Ten tweede is het niet zo dat bij een genealogie de naam een rol speelt bij de beslissing of de nakomelingen worden opgenomen. Een genealogie is per traditie een overzicht van de nakomelingen langs mannelijke lijnen. Dit in tegenstelling tot een parenteel, waarin alle nakomelingen worden weergegeven.
PRO-GEN houdt zich correct aan de algemeen erkende definities van een genealogie en een parenteel.
Mede naar aanleiding van het bovenstaande herleefde in genealogenland een discussie over dit soort begrippen 1). In een pleidooi voor diegenen, die zich niet strikt aan een definitie wensen te houden, maar meer interesse tonen voor de lijnen volgens welke een familienaam wordt doorgegeven, kwam Rob van Drie tot de introductie van de term 'naamgenealogie' 2).
De hiervoor bedoelde toehoorder wilde dus eigenlijk een naamgenealogie maken.
PRO-GEN bood toen (nog) geen menukeuze voor het rechtstreeks maken van een naamgenealogie.
Kort geleden werd op het internet de discussie over een naamgenealogie herstart in de e-group PRO-GEN. Dat was voor Johan Mulderij een uitdaging; hij ging aan de slag, en met succes:
Een dezer dagen is 5e aanvulling (patch) op het programma verschenen, die in het maken van een naamgenealogie voorziet.

Het maken van een naamgenealogie
Na installatie van deze aanvulling krijgt u bij het maken van een genealogie in het menu "Instellingen" de mogelijkheid om een "te volgen lijn" te kiezen. Bij activeren van deze optie krijgt u het volgende scherm te zien.


De eerste optie is bedoeld voor het maken van een standaard genealogie, dus een overzicht van personen die in mannelijke lijn afstammen van een stamvader. Die personen hebben vaak wel, maar niet per se altijd dezelfde naam als die stamvader.

De derde optie is bedoeld voor het maken van een overzicht van nakomelingen, waarbij het criterium voor het vermelden van nakomelingen de naam van die nakomeling is; hierbij speelt het geslacht geen rol. Deze afstammingslijnen noemen wij naamlijnen. Het totale overzicht noemen wij naamgenealogie.

De tweede optie is een tussenvorm. Zij geeft een overzicht waarin alle nakomelingen via de mannelijke lijnen zijn opgenomen (dus zoals in een genealogie onafhankelijk van hun naam), terwijl vermelding van nakomelingen via de vrouwelijke lijnen de naam het criterium voor opname in het overzicht is.

Na de keuze voor de tweede of de derde optie krijgt u onderstaand scherm te zien.
Hier is een toelichting over de werking van het programma op zijn plaats.


De keuze van de naam
In een naamlijn is de naam van de nakomeling het criterium bij de beslissing of deze wordt opgenomen in het overzicht. In dit veld moet u nu de achternaam opgeven die is ingevuld in het veld Achternaam van de door u gekozen stamvader. Laten wij dit de "stamnaam" noemen. Alle nakomelingen die diezelfde achternaam hebben, worden nu in de naamlijnen opgenomen. In heel veel gevallen zal op deze manier een correcte naamgenealogie tot stand komen.
Als het daarbij zou blijven, dan zou echter in sommige gevallen de naamlijn niet compleet zijn. Als ik een naamgenealogie zou maken met mijn oudste mij bekende voorouder als stamvader, dan zou er nauwelijks een genealogie tot stand komen. In de oudste vermelding wordt die stamvader Claude Mange genoemd. Zijn kinderen staan allen te boek met de achternaam Manche. Dat is voor een computer een andere naam. Net zo als de naam van nakomelingen die te boek staan als Manché en Manchez. Door nu deze naamvarianten ook op te nemen in het bovengenoemde veld zullen ook de nakomelingen van deze personen worden opgenomen in de naamgenealogie. In mijn voorbeeld moet ik het veld dus invullen zoals hieronder is weergegeven.


Vervolg van het maken van de naamgenealogie 3)
Nadat u de nodige namen heeft ingevoerd en het venster heeft afgesloten met verloopt het maken van de naamgenealogie precies hetzelfde als het maken van een normale genealogie.
Bij de uitvoer kunt u kiezen voor het afdrukken van een kop. Als ik daarvoor zou kiezen, dan komt er nu "Genealogie van Claude Mange" boven het overzicht te staan. Ik zou dat in de tekstuitvoer met behulp van de tekstverwerker onmiddellijk veranderen in "Naamgenealogie Mange, Manche, Manché, Manchez"
N.B. In de toekomst zal een dergelijke kop automatisch geplaatst worden.

Dubbele namen
Dubbele namen komen vrij veel voor en zijn veelal ontstaan door samenvoeging van twee zelfstandige namen. Als ik een naamgenealogie zou maken van de stamvader van mijn moeder Johanna Engelina Janssen, dan komen daarin ook nakomelingen met de Janssen van Raaij 4) voor. Als ik die nakomelingen ook wens op te nemen in de naamgenealogie, dan zal ik als variant ook "Janssen van Raaij" moeten invoeren. Zeldzaam zijn dit soort gevallen helemaal niet: Hopperus Buma, Korthals Altes, Van Galen Last, Wiemersma Greidanus, De Vries Robbé, om er maar enkele min of meer bekende te noemen.
Algemeen bekend is een naam als Van Oranje Nassau. Als u vanuit het bestand VORSTEN een naamgenealogie zou willen maken met Willem de Zwijger als stamvader en hiermee zou willen tonen hoe het verband is tussen de achternaam van onze kroonprins en die van de stamvader, dan zult u als varianten moeten invoeren: "van Nassau Dietz, van Oranje Nassau". Die laatste lijkt wat vreemd, maar in het bestand staat deze stamvader genoteerd als "Willem van Nassau Dillenburg".

Het gebruik van functietoetsen
Het kan nuttig zijn de varianten op te slaan onder een van de functietoetsen. Het programma onthoudt namelijk (nog) niet welke namen u gebruikt.

Een bijzonder geval
Mijn oudste zuster vroeg om een overzicht van de familie voor zover ze Manche heten (zij bedoelde dus een genealogie), maar zij wilde ook haar zonen (heten Stakenborg) en kleinkinderen erin zien opgenomen (dus een klein stukje parenteel eraan vastgeplakt). Nou, dat kan dus door "Manche, Mange, Stakenborg" als varianten in te voeren. "Genealogie à la carte" is immers het motto van ons programma!

Toekomstige ontwikkelingen
Het zou fraai zijn indien het programma automatisch een kop boven de uitvoer zou plaatsen, waarin het woord naamgenealogie, de stamnaam en de gebruikte naamvarianten zijn opgenomen.
Ook zou het gemakkelijk zijn als het programma de gebruikte instellingen (keuze van de lijn en ingevoerde namen) zou onthouden en bij een volgende keer automatisch zou presenteren.
Realisatie van deze wensen vergt echter aanzienlijke aanpassingen van het programma. Om die reden geven de makers er de voorkeur aan deze wensen te laten liggen voor verwerking in de volgende versie van het programma.

Hoe komt u aan deze aanvullingen?
De nodige bestanden zijn opgenomen in de 5e aanvulling op PRO-GEN 3.0b, die u kunt ophalen van de homepage van de makers of via onze Disketteservice kunt verkrijgen door diskette PG004 aan te schaffen.

Noten:

  1. Zie F.G.M. Manche, Wat verstaat een genealoog onder een genealogie, in Ons Erfgoed, jrg. 7, nr. 4 (jul/aug 1999), p.153
  2. Drie, Rob van, Wie hoort erbij, en wie niet? De ontwikkelingen in het personen- en familierecht en de redactie van Nederland's Patriciaat en Nederlands Adelsboek in Genealogie; Kwartaalblad van het Centraal Bureau voor Genealogie, jrg. 4, nr. 3 (sept 1998), p.69
  3. Het maken van een afstammingsoverzicht volgens de tweede optie (mannelijke lijnen + vrouwelijke naamlijnen) verloopt in beginsel hetzelfde als het maken van een naamgenealogie.
  4. Eén van de nakomelingen heette gewoon Janssen en was getrouwd met een meisje Van Raaij; hij presteerde in het toenmalige Nederlands Indië iets wat de Koning welgevallig was en als dank mocht hij de naam van zijn vrouw aan de zijne toevoegen.